Motorlocomotief 101 van de Nederlandsche Tramweg-Maatschappij

Diesellocomotief op twee assen, aangedreven via een blinde as.

In de jaren na circa 1925, ten tijde van economische crisis, opkomende concurrentie door het wegvervoer en de steeds duurder wordende stoomtractie, trachten veel interlokale trambedrijven – met wisselend succes overigens – efficiëntere motortrams in te zetten om de exploitatie zo rendabel mogelijk te houden.

Diesellocomotief 101 past in deze ontwikkeling. In 1935 laat de NTM de locomotief bouwen door de Kromhout-Motorfabriek, die door een grote order de firma Du Croo & Brauns betrekt bij de opbouw van de locomotief.

Lees verder…

Het ontwerp voorziet in een op twee assen aangedreven motorlocomotief, via een blinde as. De bovenzijde krijgt een ruimte voor de machinist in het midden, een motorruimte aan de voorzijde en een ruimte aan de achterzijde, waar later een verwarmingsketel wordt ingebouwd. De motor is een Kromhout-Gardner type 8-LS. Deze wordt in Nederland verder niet toegepast in railvoertuigen.

De moderne, min of meer gestroomlijnde, vormgeving van de locomotief past geheel in de nieuwste trends van de tijd waarin de loc gebouwd wordt.
Na een aantal jaren met matig succes trams te hebben gereden bij de NTM, wordt de locomotief in 1942 als rangeerlocomotief naar het buitenland verkocht en van een andere, verbeterde aandrijving voorzien. De locomotief bevindt zich vanaf 1948 in ieder geval, maar mogelijk al in de laatste periode van de oorlog in Oostenrijk.

De Stichting Brabant Rail kan de locomotief in 1990 in Oostenrijk verwerven en heeft haar in 1994 in langdurige bruikleen overgedragen aan de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik, waar de locomotief met subsidies van landelijke fondsen op dit moment naar een functionele authenticiteit dienstvaardig is gerestaureerd.

Bij de Museumstoomtram bevindt zich ook rijtuig C205, dat eind jaren 1930 in een gemoderniseerde uitvoering met locomotief 101 deel uitmaakte van de modernste tram van de NTM. Dit rijtuig is als stoomtramrijtuig gerestaureerd. Bagagewagen E67 maakt het tramstel min of meer compleet.

Aan de locomotief is vanwege haar cultuurhistorische waarde de hoogste A-status toegekend binnen de Collectie Nederland.

Foto/collectie: W. Adriaanse
Wognum-Nibbixwoud, 26 augustus 2021, foto/collectie Donny Hofmans
Gaensendorf (Oostenrijk)
Drachten 1 augustus 1941, foto/collectie Marius van Rijn.
Vorige slide
Volgende slide
Specificaties
Gebouwd doorKromhout / Du Croo & Brauns (Weesp)
Gebouwd voorNederlandse Tramweg-Maatschappij (NTM) en diverse bedrijven in Oostenrijk
Verworven1994
Cultuurhistorische waarderingA-status,
Register Railmonumenten
KerncollectieJa
BedrijfsvaardigJa (toestand 1935)
Huidige locatieHoorn
Afmetingen (l/b/h)6445/2440/3196 mm
Gewicht (dienst)14,6 ton
Dieselmotor en aandrijving Oorspronkelijk een Kromhout Gardner 8LS 8-cilinder 104 pk dieselmotor, via een hydraulische aandrijving met vier versnellingen overgebracht via een blinde as op de wielen
Dieselmotor en aandrijving na restauratie Perkins 8-cilinder 140 pk dieselmotor, via een hydraulische aandrijving traploos overgebracht op de blinde as en de wielen
Trekkracht1490 kg
Max. snelheid45 kilometer per uur.
Geschiedenis
26-8-1935Locomotief 101 wordt in Heerenveen afgeleverd
5-6-1936De locomotief gaat reizigerstrams rijden tussen Sneek en Heerenveen
1938Inbouw van een stoomketel voor verwarming van de rijtuigen
1942Verkocht aan de Deventer handelsfirma Mühring, die de locomotief doorverkoopt over de oostgrens
1948Locomotief 101 bevindt zich in het Oostenrijkse St. Pölten
1958De locomotief wordt eigendom van Raiffeisen Lagerhaus Durnkrut, nabij Wenen en krijgt een nieuwe viercilinder dieselmotor
1990Locomotief 101 wordt verworven door de Stichting Brabant Rail en opgeslagen in Blerick
1994De locomotief wordt in bruikleen gegeven aan de Museumstoomtram
2004A-status verleend in Register Railmonumenten
2009Start van de restauratie bij de Museumstoomtram
2012Einde bruikleenovereenkomst; de locomotief wordt eigendom van de Museumstoomtram
2013/14Einde restauratie; de locomotief wordt op 10 oktober 2014 officieel in dienst gesteld bij de Museumstoomtram

ontdek meer